tugas sekolah

GEGURITAN

Cerita Saka Manca

ing papan sarwa salju, aku

ngangen-angen lawang gubug binuka

ana bedhiyang lan lincak

nanging wis kebacut dadi salju

guritan apadene kekarepan

nglinthing bareng tumiyupe angin

nunjem-nunjem dom periih

sadawane wengi

kangmangka ing ngisor salju pinendhem candhi

sing durung kober kababar unine prasasti

Babad Wedhi Pasisir

Sorene sore jingga

wengine wengi biru

kembang pandhan mesem marang mbulan

tangane ngawe-awe sajak kemayu

apa hiya iki dayane layang atimu

sing jare bakal ditulis kalane ijen

lan sendhang mung amping-ampingann jendhela

sing wengi iki isih panggah binuka?

biyen aku nate apal gojegmu

kepiye nalika bingung ndhedher sagegem guritan

ing lemah suwung pinggire taman

ora ketang mbalang liring sambi mungkur

nyamudana wingkis sakehing kekarepan

nutup kudhuping kekembangan

iki babad wedhi pasir

pinaes ganda aruming mawar

rarasing riris dhadha kumesar

PIWULANG 1

PAWARTA

1.    Definisi

Pawarta yaiku cathetan kadadeyan utawa prastawa kang diwedharake ing sajroning tulisan ing media cetak, utawa laporan ing media elektronik. Kadadeyan utawa prastawa kang diwedharake iku awujud kadadeyan saben wektu sing ana ing ndonya iki, umpamane: lindhu (gempa bumi), perang, rudapeksa (pemerkosaan), banjir, lan liya-liyane.

2.    Jinis Pawarta

1. Pawarta Dadakan

Pawarta dadakan yaiku pawarta kang wektu lan panggonan kadadeyane ora kena dipesthekake. Tuladha: kacilakan montor mabur, banjir, kebakaran, lan liya-liyane.

2. Pawarta Ndinan

Pawarta ndinan yaiku pawarta kang wektu lan panggonan kadadeyane wis dimangerteni sadurunge. Tuladha: pembukaan sekolah anyar, kunjungan presiden ing Batang, lan liya-liyane.

3. Pawarta Crita

Pawarta crita yaiku pawarta kang ora dibatesi dening wektu lan panggonan, nggambarake objek kang nengsemake/human interest. Pawarta iki diwedharake mung kanggo hiburan utawa selingan. Tuladha: crita objek wisata, crita bab kesenengan/hobby, lan liya-liyane.

3.    Perangan Pawarta

a.    Sesirah

Sesirah yaiku perangan pawarta kang dhisik dhewe, biasane mung ditulis nganggo tembung-tembung supaya nuwuhake minat supaya wong gelem maca isi pawartane.

b.    Angle/Ringkesan

Angle yaiku ukara kang nggambarake ringkesane isi pawarta, biasane ditulis kandel ing sangisore sesirah.

c.    Isi Pawarta

Isi pawarta yaiku ukara-ukara kang njlentrehake pratawa ngenani apa, ana ngendi lan kapan kadadeyan iku dumadi.

d.    Gambar

Gambar yaiku perangan pawarta kanggo nuduhake kaya ngapa kadadeyan prastawa kanthi kasat mata. Ing media cetak awujud foto, lan ing media elektronik awujud video.

e.    Sumber

Sumber yaiku mujudake pawongan kang menehi katerangan utawa komentar marang dumadine prastawa iku. Sumber bisa mujudake seksi tumrap kadadeyan, utawa pihak kang nduweni kewajiban kanggo nuntasake kadadeyan iku.

Tuladha

1. Pawarta Dadakan

Prawan Ayu Ditemokake Tiwas lan Ora Nganggo Busana ing Jembatan Kecepak

Prawan ayu 18 taun ditemokake tiwas lan ora nganggo busana sethithik-thithika ing cedhake kreteg Kecepak, Batang. Prawan iku dinuga dipateni sakwise dirudapeksa dening sawijining nom-noman.

Ing ngisore bruk iki lokasi ditemokake korban		nyalawadi. ”Barang iku langsung tak parani amarga aku penasaran, jebul jisime menungsa,” kandhane Garry. Sawise weruh menawa barang iku awujud mayit, Garry dikancani warga lan lurah Kecepak Samuel, 32, banjur lapuran menyang Polres Batang.Amarga sigape aparat Polres Batang, mung merlokake wektu rong dina kanggo miyak wadi sapa satemene kang wis tega mateni prawan kang ayu banget iku. Sawijining staf bareskrim Polres Batang ngandhakake menawa tiwase bocah wadon iku ana	gandheng cenenge karo bocah lanang kang arane Richard, kang dinuga nduweni rasa seneng marang Shandra. ”Amarga Shandra ora gelem nampa tresnane Richard, dheweke banjur ngrudapeksa Shandra sadurunge dipateni,” mengkono manut katrangane staf iku. Sawetara wektu iki Richard isih dadi buron, amarga rikala petugas nggoleki menyang omahe ing desa Lawang Aji, dheweke ora ana. Dene wong tuwa Richard mung pasrah nalika anake ngalami kadadeyan kang kaya mengkono iku. (Chy)
BATANG- Prawan ayu kang diweruhi arane Shandra ditemokake tiwas lan ora nganggo busana sethithik-thithika ing sisih kidul etan kreteg Kecepak, Batang rikala dina Jemuwah 1 Januari 2010. Manut pamariksane polisi, prawan kang umure udakara 18	taun iku dipateni sakwise dirudapeksa. Garry William, 54, salah sawijine warga Kecepak sing pisanan meruhi jasad korban Setu (2/1) esuk kira-kira jam enem-an ngandharake menawa wektu iku nalika arep adus ing kali kono, dheweke weruh barang kang

2. Pawarta Ndinan

JEKSA NJALUK MUNDHAK GAJI

Jakarta, PS. Jaksa Agung Hendarman Supandji nalika rapat dengar pendapat karo Komisi III DPR, Senen (9/11) mratelakake, kanggo nyegah praktek dol tinuku perkara antarane jeksa karo pihak sing kesangkut kasus hukum, anggarane kejaksaan kudu diundhakake. Awit kanggo nindakake reformasi ing lembaga kejaksaan, Hendarman mbutuhake anggaran Rp 10 triliun. Manut Hendarman, taun iki anggaran kejaksaan kepetung sethithik, yaiku Rp 1,9 triliun. Winatese anggaran mau ngambet marang winatese karaharjaning jeksa. Temahane saperangan jeksa padha nindakake praktek kang asor kanthi dol tinuku perkara.

Ketua Komisi III DPR Benny K. Harman ngandharake, DPR wis nyarujuki usule pamarentah yen taun ngarep anggaran kejaksaan mundhak dadi Rp 2,5 triliun. Benny ora nampik yen kanggo njejegage hokum dibutuhake undhak-undhakan anggaran. Mung wae undhak-undhakan mau kudu dicundhukake klawan kahanan dhuwite Negara. Sok mengkonoa, kandhane Benny, gaji cumpen ora kena kanggo alas an tumrap jeksa kanggo nindakake dol tinuku perkara. Benny ngajap mundhake anggaran mau diimbangi karo undhak-undhakane kinerja kejaksaan. (Rep)

3. Pawarta Crita

Wisatawan Mancanegara Wis Padha Mangerteni Anane Museum Bathik ing Pekalongan

Dening: Ani Devi Ariyanti, Erlangga, Intan Wahyuning Sari, lan Saiful Arif

Museum Bathik Pekalongan

Pekalongan, SP- Museum Bathik Pekalongan ing Jalan Jatayu No. 1 Pekalongan, Jawa Tengah, mujudake salah sawijining panggonan kanggo plesir ing preinan wulan pasa, supaya bisa nambah wawasan ngenani budaya Indonesia.

Museum Bathik iki minangka bangunan peninggalan kolonial Walanda kang mbiyen mujudake Kantor Keuangan Pabrik Gula, lan dibangun taun 1906. Ananging, wiwit tanggal 12 Juni 2006, bangunan iku didadekake Museum Bathik dening Yayasan Kakin, lan diresmekake langsung dening presiden Susilo Bambang Yudhoyono.

Museum iki nduweni koleksi kurang luwing 1002 warna bathik kang asale saka saknuswantara. Saben petang wulan pisan, panatane kain bathik ing saben pajangan dipindhah panggonan, tujuwane supaya ora mboseni tumrap wong-wong kang teka ing museum.

Ing museum bathik iku, kita bisa niti pirsa sakkabehe corak bathik kang dipajang, kita uga bisa takon babagan bathik marang petugas, malah uga diparengake njajal carane mbathik, utawa belanja souvenir.

Tumekane dina iki, wis akeh wisatawan mancanegara lan pribumi kang nekani museum iku.

(Tugas Basa Jawa dening Ani Devi Ariyanti, Erlangga, Intan Wahyuning Sari, lan Saiful Arif, Kelas XII IPA-2, SMA Negeri 1 Batang)

Tugas

Goleka tuladha pawarta dadakan, pawarta ndinan, lan pawarta crita saka koran utawa majalah, banjur ringkesen ing buku cathetanmu!

Wangsulan: ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------------------------------------------------- ----------------------------------------------------------------------------------------------------------

PIWULANG 2

Macapat

Tembang macapat cacahe ana sewelas. Urut-urutan tembang macapat padha karo lelakoning manungsa mulai saka bayi nganti tumekaning pati. Urut-urutan tembang macapat yaiku kaya ing ngisor iki:

1.      Maskumambang: nggambaraké jabang bayi sing isih ana ing njero kandhutan ibuné, sing durung kawruhan lanang utawa wadon, Tembung mas tegese durung weruh lanang utawa wadon, lan tembung kumambang tegese uripé ngambang ing sajroning kandhutan ibuné.

2.      Mijil: tegese wis lair lan wis cetha priya utawa wanita.

3.      Sinom: tegese kanoman, minangka kalodhangan sing paling wigati kanggoné wong anom supaya bisa ngangsu kawruh sak akèh-akèhé.

4.      Kinanthi: asale saka tembung kanthi utawa nuntun kang ateges dituntun supaya bisa mlaku ngambah panguripan ing alam ndonya.

5.      Asmarandana: tegese rasa tresna, tresna marang liyan (priya lan wanita utawa kosok baliné) kang kabèh mau wis dadi kodrat Ilahi.

6.      Gambuh: saka tembung jumbuh/sarujuk kang tegese yèn wis jumbuh/sarujuk banjur digathukaké antarane priya lan wanita sing padha nduwèni rasa tresna mau, ing pangangkah supaya bisaa urip bebrayan.

7.      Dhandhanggula: nggambaraké uripé wong kang lagi seneng-senengé, apa kang digayuh wis bisa kasembadan. Kelakon duwé sisihan/bojo, duwé anak, urip cukup kanggo sak kulawarga. Mula kuwi wong kang lagi bungah/bombong atine, bisa diarani lagu ndhandhanggula.

8.      Durma: asale saka tembung darma/wèwèh. Wong yen wis rumangsa kacukupan uripé, banjur tuwuh rasa welas asih marang kadang mitra liyané kang lagi nandang kacintrakan, mula banjur tuwuh rasa kepéngin darma/wèwèh marang sapadha-padha. Kabèh mau disengkuyung uga saka piwulangé agama lan watak sosial manungsa.

9.      Pangkur: asale saka tembung mungkur kang ateges nyingkiri hawa nepsu angkara murka. Kang dipikir tansah kepingin wèwèh marang sapadha-padha.

10.  Megatruh: asale saka tembung megat roh utawa pegat rohe/nyawane, awit wis titi wanciné katimbalan marak sowan mring Sing Maha Kuwasa.

11.  Pocung: Yen wis dadi layon/mayit banjur dibungkus mori putih utawa dipocong sak durungé dikubur.

            Kanggo mbédakaké siji lan sijiné guru gatra (baris), guru wilangan (suku kata) lan guru lagu (bunyi suku kata terakhir setiap baris) saka tembang-tembang mau, bisa ditata jroning tabel kaya ing ngisor iki:

Sekar Macapat	Guru gatra	Guru wilangan	Guru lagu
1. Maskumambang	4	12, 6, 8, 8	i, a, i, a,
2. Mijil	6	10, 6, 10, 10, 6, 6	i, o, e, i, i ,u
3. Sinom	9	8, 8, 8, 8, 7, 8, 7, 8, 12	a, i, a, i, i, u ,a ,i, a
4. Kinanthi	6	8, 8, 8, 8, 8, 8, 8	u, i, a, i, a, i
5. Asmarandana	7	8, 8, 8, 8, 7, 8, 8	a, i, e, a, a, u, a
6. Gambuh	5	7, 10, 12, 8, 8	u, u, i, u, o
7. Dhandhanggula	10	10, 10, 8, 7, 9, 7, 6, 8, 12, 7	i, a, e, u, i, a, u ,a ,i, a
8. Durma	7	12, 7, 6, 7, 8, 5, 7,	a, i, a, a, i, a, i
9. Pangkur	7	8, 11, 8, 7, 12, 8, 8	a, i, u, a, u, a, i
10. Megatruh	5	12, 8, 8, 8, 8	u, i, u, i, a
11. Pucung	4	12, 6, 8, 12	u, a, i, a

1. Maskumambang

Nadyan silih bapa biyung kaki nini                 12-i

Sadulur nyang sanak                                       6-a

Kalamun muruk tan becik                               8-i

Nora pantes yen den nuta                               8-a

2. Mijil

Dipun nedya prawira ing batin                       10-i

Nanging aja katon                                           6-o

Asesana yen durung mangsane                       10-e

Kekendelan ja wani manikis                           10-i

Maweka ing batin                                           6-i

Den samar ing semu                                        6-u

3. Sinom

Nulada laku utama                                          8-a

Tumrape wong tanah Jawi                              8-i

Wong agung ing eksi ganda                            8-a

Panembahan Senapati                                     8-i

Kepati amarsudi                                              7-i

Sudane hawa lan nepsu                                   8-u

Pinepsu tapa brata                                           7-a

Tanapi ing siyang ratri                         8-i

Amemangun karyen nak tyas ing sasama       12-a

4. Kinanthi

Padha gulang ning kalbu                                 7-u

Ing sasmita amrih lantip                                  8-i

Aja pijer mangan nendra                                 8-a

Kaprawiran den kaesti                                                8-i

Nesunen sarira nira                                          8-a

Sudanen dhahar lan guling                             8-i

5. Asmaradana

Padha netepana ugi                                         8-i       

Kabeh paring taesara                                       8-a

Terusna lair batine                                           8-e

Shalat limang wektu uga                                 8-a

Tan kena ditinggala                                         7-a

Sapa tinggal dadi gapuk                                 8-u

Yen maksigremen neng braja                          8-a

6. Gambuh

Sekar gambuh ping catur                                7-u

Kang cinatur polah kang kelantur                   10-u

Tanpa tutur katula-tula katali                          12-i

Kedaluwarsa katutuk                                      8-u

Kepatuk pan dadi awon                                  8-o

7. Dhandhanggula

Ana kidung rumeksa ing wengi                      10-i

Teguh ayu luputa ing lara                                10-a

Luput ing bilahi kabeh                                    8-e

Jin setan datan purun                                      7-u

Paneluhan tan ana wani                                  9-i

Miwah panggawe ala                                      7-a

Gunane wong luput                                        6-u

Geni atemahan tirta                                         8-a

Maling arga tan ana ngarah mring kami          12-i

Nujun duduk pan sirna                                   7-a

8. Durma

Wringin sungsang wayah ira tumaruna           12-a

Ngaudi awak mami                                         7-i

Lan dinut ing bala                                           6-a

Pinacak kekembaran                                       7-a

Pepitu jajar maripit                                          8-i

Asri yen siyang                                               5-a      

Angker kalane wengi                                      7-i

9. Pangkur

Mingkar mingkuring angkara                          8-a

Akarana karnaning mardi siwi                        11-i

Sinawung resmining kidung                           8-u

Sinuba sinukarta                                              7-a

Mrih kretarta pakartining ngilmu luhung        12-u

Kang tumrap neng tanah Jawa                        8-a

Agama agemiming aji                                     8-i

10. Megatruh

Kang rahayu budine aja takabur                     12-u

Aja dumeh yen den siwi                                 8-i

Aja dumeh yen gemunggung                          8-u

Aja dumeh den wedeni                                   8-i

Aja dumeh yen den raya                                 8-a

11. Pocung

Ngilmu iku kalakone kanthi laku                    12-u

Wekase lawan kas                                           6-a

Tegese kas nyantosani                                     8-i

Setya budya panetesing dur angkara              12-a

PIWULANG 3

Skenario

1. Definisi

Skenario yaiku rantaman utawa ringkesan lakon sandiwara, drama, film, lan sinetron. Skenario utawa naskah iku kadadean saka babak-babak.

Saben babak, biasane dibagi perangan-perangan kang diarani adhegan, lan adhegan iku perangane babak kang diwatesi dening owah-owahane swasana, papan, lan gentine utawa tekane paraga liya.

Ing sajroning skenario ana istilah kang diarani pandom, yaiku perangane naskah kang nerangake kahanan/swasana, sipat lan tingkah lakune paraga, lan liya-liyane. Biasane, pandom iku ditulis ing antarane tandha kurung.

Menawa arep gawe skenario sing asale saka sawijine crita prosa, kita kudu ngowahi wujud crita saka prosa iku dadi dialog.

2. Tuladha Skenario

Tarno mlebu. Ambegane ngos-ngosan, kringete pating kleler,
Yani	:	Kowe saka ngendi, Tarno? Kok mlayu-mlayu lan ambeganmu ngos-ngosan.
Bambang	:	Iya, ana apa, No?
Tarno	:	Saka omahe Pak Bardi. (Isih karo ngos-ngosan)
Yani	:	Leren dhisik, lan ambegane ditata!
Bambang	:	Yan, jupukna banyu putih!
Tarno	:	(ngombe banyu putih kang dijupukake Yani)
Bambang	:	Wis, saiki critakna kadadeane kanthi alon-alon!

3. Pentas Drama

Pentas drama yaiku mraktekake utawa maragakake skenario/naskah nganggo piranti-piranti kang nyata. Drama meh padha karo film, bedane menawa ing sajroning pementasan drama ora bisa diendhek, yen ana kesalahan ing sajroning pentas iku, paraga kudu bisa gawe improvisasi dhewe. Nanging menawa ing film bisa diendhek, amarga proses gawe film iku nganggo kamera, yen ana sing salah bisa dibaleni shooting maneh. Drama uga bisa dipadhakake karo teater, mung bae teater iku cakupane luwih amba.

Yen arep mentasake sawijining drama, kudu nemtokake:

1. Latar lan Panggung

Latar yaiku papan lan wektu. Papan lan wektu ing drama kudu cocok karo critane. Upamane crita Diponegoro, panggonane ana ing Jogjakarta (bisa neng jero omah utawa neng medhan gerilya), ing antarane taun 1825-1830.

Dene panggung yaiku papan kanggo pentas drama kang digawe kanthi nggambarake latar. Jenis panggung ana loro: (1) Panggung Realis, yaiku panggung nggunakake property kang nggambarake suasana padha karo ing crita skenarione. Ing panggung realis bisa digunakake backdrop, yaiku kain kang ana gambare kang bisa digulung utawa diunggah-udhunake lan mbentuk latar belakang panggung, lan (2) Panggung Abstrak, yaiku panggung nggunakake perlengkapan apa anane utawa simbolik.

2. Alur

Alur yaiku lelakoning crita. Alur iki isine konflik antarane tokoh siji lan sijine, antara tokoh ala lan becik.

3. Blocking

Blocking mujudake gerak lan pindhahe para paraga ing ndhuwur panggung. Gerak lan pindhahe paraga siji lan liyane kudu padha-padha bisa menehi panggonan, supaya menawa ditonton dening audien ora ana paraga sing ketutupan dening paraga liyane.

Pentas drama dening Teater Hampa Indonesia

4. Tata Busana lan Make Up

Busana utawa kostum kang dienggo dicocokake karo paraga/pelakune. Upamane ana pelaku bocah sekolah, busanane ya kudu nganggo seragam sekolah komplit karo nggawa tas lan alat tulis. Menawa peran polisi, ya luwih becik nganggo seragam polisi. Nanging menawa ing drama komedi, busana iku ora kudu dicocokake karo paragane.

Make Up yaiku saperangkat alat kanggo ngubah penampilan wajah wong kang dadi paraga ing drama. Upamane ing naskah ana peran wong tuwa, nanging calon paragane ora ana sing tuwa, mula fungsi make up iku dienggo ndandani rai calon paraga iku supaya katon tuwa.

5. Lampu (Lighting)

Lampu utawa lighting iku digunakake kanggo pementasan drama menawa dimainake ing wayah wengi. Werna lampu kang dienggo ing pementasan drama bisa akeh kayata: abang, kuning, biru, ijo, lan liya-liyane. Werna lampu iku saliyane kanggo penerangan lan nambah daya estetika uga kanggo nggambarake suasana crita. Padhang-petenge lampu bisa diatur nganggo alat setelan lampu dimmer.

Lampu kanggo pentas drama/teater	Dimmer

6. Musik

Musik ing drama iku dumadi saka suara-suara kang diasilake saka alat musik modern utawa alat musik tradhisional/gamelan, kayata: gitar, biola, suling, gong, lan liya-liyane. Alat musik uga bisa digawe saka barang-barang apa anane, kayata: gelas, piring, botol, lan liya-liyane. Suara musik mesthine dicocokake karo suasana adhegan, menawa adhegane sedhih musike uga kudu sedhih. Menawa adhegane seneng ya musike kudu sing seneng.

7. Perlengkapan/Property

Perlengkapan kang dienggo ing sajroning pementasan drama iku bisa komplit utawa bisa sak anane bae, dicocokake karo panggunge. Latar belakang/background bisa digawe nyata utawa simbolik. Perlengkapan kang biasa dienggo ing sajroning pentas drama kayata:

1. Level, yaiku kothak kanggo ngadeg paraga kang dhuwure kira-kira 40 cm, lan ukuran ambane ora ditemtokake,
2. Meja lan kursi, luwih becik kang digawe saka kayu lan bobote entheng menawa arep dipindhah ora merlokake wektu kang suwe,
3. Kembang, biasane kang wis urip ing ngepot.
4. Gambar-gambar saperlune,
5. Topeng, lan liya-liyane.

8. Personil

Personil ing sajroning pentas drama iku paling ora kudu ana:

1. Sutradara, yaiku wong kang ngatur lakune drama wiwit saka latihan nganti pementasan. Sutradara uga kudu bisa milih personil-personil liyane,
2. Tata Musik, yaiku wong kang mahir mainake musik kanggo suara latar (soundtrack) pementasan,
3. Tata Lampu, yaiku wong kang tugase ngatur pencahayaan ing panggung,
4. Tata Busana lan Make Up, yaiku wong kang nyiapake kostum kanggo paraga lan ndandani penampilan wajah paraga,
5. Tata Panggung lan Property, yaiku wong kang tugase nyiapake panggung lan mindhah barang-barang kang ana ing ndhuwur panggung ing saben ganti adhegan,
6. Pelaku utawa paraga,  yaiku ana gegayutane karo watak. Sing kudu diterangake nalika nemtokake pelaku yaiku: jeneng, umur, lanang utawa wadon, ciri fisik (kayata rambut, warna kulit, pawakan, lan sapiturute), kalungguhan utawa jabatan (raja, kawula, abdi, lan sapiturute). Sajroning milih paraga (casting), sutradara kudu bisa milih calon paraga supaya jumbuh karo paraga kang arep dilakoni, nanging ing drama komedi bisa kosok balene.

9. Sinopsis

Sinopsis mujudake ringkesan skenario lan paraga, sarta kru sing mainake drama, biasane digawe kaya brosur/selebaran. Tujuan sinopsis iki kanggo narik kawigatene wong supaya nonton pementasan drama. Tuladha sinopsis kaya ing ngisor iki:

TEATER XI IPA SMANTANG MéNTASAKé: sang pemimpi (Naskah: Andrea Hirata) Ikal mujudake paraga alteregon penulis yaiku Andrea Hirata, dene Arai minangka sedulur adoh sing wis yatim piatu lan diarani simpai keramat amarga sawijining anggota kulawarga keri dhewe sing isih urip lan wusanane dadi sedulur angkat. Lan Jimbron, bocah kang uga wis yatim piatu kang nduweni obsesi karo kewan jaran, lan menawa guneman kerep gagap. Bocah telu iku dadi kanca raket wiwit isih cilik nganti sekolah ing SMA Negeri Manggar, sekolah kang dibangun dhisik dhewe ing Belitung bagian wetan. Sadurunge mangkat sekolah, katelune nyambut gawe dadi kuli ing pelabuhan iwak. Crita diwiwiti saka katelune kang nduweni rasa seneng lan ketagihan nonton film panas ing bioskop nganti sawijining dina konangan guru ngajine, dibacutake crita asmarane Arai lan Jimbron, perpisahan Jimbron karo Arai lan Ikal kang arep nerusake kuliah ing Jakarta, Arai lan Ikal mengkone uga pisah nanging janji arep ketemu maneh ing Negara Perancis. Urip mandhiri pisah saka wong tuwane kanthi donya kang sarwa pas-pasan kanggo urip, nanging tetep nduwe cita-cita gedhe. Cita-cita kang bisa disawang saka latar belakang panguripan dheweke, yaiku mung sawijining impen. ayo nonton bareng2...!!! SETU/MALEM MINGGU, 29 APRIL 2012 JAM 07:30 BENGI ING: LAPANGAN BASKET SMANTANG

PARAGA: I k a l (LAKSONO MARTADI) Jimbron (MA’RUF FIDARTO) A r a i (AHLIANDA RAHASTIAN) Zakiah Nurmala binti Berahim (LELYANA OKTAVIA) Pak Mustar M Djai’din BA (AKMAL SETIAWAN) Pak Drs. Julian Ichsan Balia (PADAKA AJI BASUNDORO) TATA MUSIK: CHRISTOPHER WOLTER GREGORY HANS EDWIN FEBRI CINTYA MAHARANI TATA LAMPU/LIGHTING: RAKA PRAYESA ADI PRASETYO TATA BUSANA lan MAKE UP: RENJANA NUR IMANDA HAFIZ IMAM MUSLIM TATA PANGGUNG lan PROPERTY: HARYANTO SIDIQ SETIA AJI M. MUYAMAMUN SUTRADARA: TIARA DEASYANTARI

PIWULANG 4

Seni, Tradhisi, lan Budaya Indonesia

1.   WAYANG

a.    Wayang Kulit

Wayang kulit yaiku seni tradhisi kang ana ing Jawa Tengah, Jawa Timur lan Bali. Wayang kulit awujud boneka kang digawe saka kulit kewan diwenehi warna cet lan rupane kaya manungsa. Paraga kang awujud wayang iku dimainake dening sawijining pawongan kang diarani dhalang.

Wayang kulit mujudake hiburan utawa tontonan kang digelar ing wayang wengi (sewengi muput).

Babagan kang ana ing sajroning wayang kulit yaiu:

·         Kelir: layar amba warna putih kang mujudake background/latar belakang kanggo mainake wayang.

·         Blencong: lampu minyak kanggo madhangi layar supaya wayang iku menawa ditonton saka samburine layar bisa ngasilake ayang-ayang.

·         Mahabharata lan Ramayana: cerita kang dimainake ing pagelaran wayang kulit. Paraga-paraga ing cerita Mahabharata kayata: Pandhawa Lima (Yudhistira, Bima, Arjuna, Nakula, lan Sadewa) lan Kurawa (Duryudana, Dursasana, Bambang Swatama, Durmagati, Kartamarma, lsp.).

·         Sindhen/Waranggana: pawongan kang nembang ing sajroning pagelaran.

·         Nayaga: wong-wong kang nabuh gamelan (pelog lan slendro) ngiringi sindhen nembangake tetembangan.

Gambar Wayang Kulit

b.   Wayang Golek

Wayang golek yaiku seni tradhisi kang ana ing Jawa Tengah lan Jawa Barat, awujud boneka kang digawe saka kayu. Wayang golek uga dimainake dening dhalang, nanging ora nganggo kelir, dadi pamiarsa ora nontong ayang-ayang, nanging bisa weruh langsung wujude wayang iku.

Gambar Wayang Golek

Babagan kang ana ing sajroning wayang golek meh padha kabeh kaya ing wayang kulit. Saliyane cerita Mahabharata lan Ramayana, ing pagelaran wayang golek uga dimainake cerita Menak, yaiku cerita ngenani penyebaran agama Islam.

2.   Tari Barong

Tari barong yaiku seni tradhisi kang asale saka Bali. Tari barong digelar ing wayah esuk lan pagelaran iku mau dianakake ing ngarep lawang pura. Cerita kang diangkat ing pagelaran tari barong yaiku Calon Arong, kang nyritakake dharma (perkara kang apik) mungsuh adharma (perkara kang ala). Paragane awujud menungsa kang didandani dadi barong (tokoh sing apik) lan leak (tokoh kang jahat). Tari barong uga diiringi nganggo gamelan komplit karo nayagane.

Gambar Tari Barong

3.   Sintren

Sintren yaiku seni tradhisi kang nggunakake mladhang (dhukun) kanthi jampi-jampi lan kebule kukus menyan sarta tetabuhan, pemain/penarine wong wadon kang durung jejodhoan. Menawa prawane wis ora suci, pagelaran sintren ora bisa kaleksanan.

Sadurunge njoged, penari dilebokake ing sanjerone kurungan pitik.

Sintren biasane digelar ing wektu bengi ing wayah ketiga amarga kanggo nyepetake tibane udan.

Gambar Sintren

4.   Tayub

Tayub utawa tayuban yaiku kesenian rakyat kang awujud joged, kang ana ing Jawa Barat, Jawa Timur, lan Jawa Tengah. Tayub nduweni sebutan warna-warna, yaiku

• ing Blora diarani Sindhir (Sindhiran),
• ing Pacitan diarani Janggrung,
• ing Banyumas diarani Lengger,
• ing Jawa Barat diarani Ronggeng,
• lan ing Banyuwangi diarani Gandrung.
• ing Bali uga ana joged meh padha karo tayub, kang diarani Joged Bumbung.

Ing sawijining pagelaran tayub, ana 5 perangkat (unsur) kang ora kena dipisahake, yaiku:

(1)  Seniman Joged (Pengibing, Penandhak) yaiku pambeksa priya sing ketiban sampur,

(2)  Seniman Pengarih yaiku sawijining petugas sing diwenehi tugas ngawasi yen ana pangibing sing tumindak kliwat wates, upamane nglanggar aturan main utawa nerak kausilan,

(3)  Seniman Pengrawit yaiku pengrawit tembang nganggo seperangkat gamelan.

(4)  Juru Beksa Putri, yaiku penembang/vokalis kairingi seperangkat gamelan.

(5)  Pangguyub yaiku wong kang nduwe tanggung jawab sakabehe pagelaran.

Gambar Tayub

5.   Reog Ponorogo

Reog Ponorogo mujudake kesenian kanga asale asli saka Ponorogo, Jawa Timur. Paragane awujud wong kang nganggo topeng macan, lan wong-wong kang numpak jaran kepang.

Cerita kang diangkat ing sajroning pagelaran Reog Ponorogo dijupuk saka sejarah Kerajaan Bantarangin (Ponorogo), kang diprentah dening Prabu Kelono Sewandono kang jaman semana arep nglamar Dewi Sangga Langit saka Kediri. Ing tengah dalan, rombongan Prabu Kelono Sewandono dicegat dening Singo Barong. Wusanane perang adu kasekten ora bias dialang-alangi, nanging Singo Barong kalah, banjur gelem dadi abdine Prabu Kelono Sewandono.

Piranti musik kanggo ngiringi pagelaran Reog Ponorogo yaiku: kendhang, kenong, kempul, trompet, gong, lan angklung.

Gambar Reog Ponorogo

6.   Jolenan

Jolenan yaiku tradhisi merti/ngresiki desa kang ana ing Desa Somangari, Kecamatan Kaligesing, Kabupaten Purworejo, Jawa Tengah. Jolenan dianakake saben wulan Sapar rong tahun pisan.

Gambar Jolenan

Tradhisi jolenan diwiwiti esuk, sarampunge jolen ditata lan didandani bareng ing lingkungan RT utawa dhukuh dhewe-dhewe, banjur digawa menyang Balai Desa arep dikirab. Sadurunge diarak mubeng desa, kabeh kelompok kesenian tradisional sing ana ing Desa Somangari dipentasake dhisik ing ngarep kuburane Mbah Kedhono-Kedhini kang mujudake leluhur warga desa.

Jolen isine tumpeng, ingkung pitik, gemblong, lelawuhan, lan maneka warna jajanan liyane. Ing njaba jolen isih ana woh-wohan sing ditata kaya gunungan.

7.   Sekaten

Sekaten yaiku tradhisi kang ana ing Ngayogyakarta lan Surakarta kang dianakake saben tanggal 12 Rabi’ul Awal, yaiku kanggo mengeti wiyose Nabi Muhammad SAW. Sekaten biasane digelar ing alun-alun kraton.

Ing tradhisi sekaten ana tontonan:

1. Tetabuhan gamelan (Kyai Sekati, Kyai Guntur Madu, lan Kyai Naga Wilaga),
2. Wong dodolan endhog abang,
3. Wong dodolan suruh kinang,
4. Wong dodolan pecut,
5. Wong dodolan sega gurih, lan
6. Metune gunungan grebeg saka kraton kang mujudake sedekah Sri Sultan kanggo kawulane.